آلودگی نوری چیست؟
در این مقاله قصد داریم آلودگی نوری را تعریف و عوامل مرتبط با آن را بررسی کنیم. وجود یک سیستم روشنایی داخلی یا خارجی با طراحی مناسب نه تنها از لحاظ مصرف انرژی می تواند اثرات مثبتی داشته باشد، بلکه مزایای بسیار مهمی نظیر امنیت عمومی، کاهش امکان جرم و جنایت، ایجاد آسایش جسمی و روانی، و بطور کلی ایجاد حس خوب در جامعه را به مراه خواهد داشت. اما عکس این موضوع، و در پدیده آلودگی نوری برخلاف آن عمل می کند.
به طور کلی آلودگی نوری به نور اضافی یا مزاحمی گفته می شود که توسط انسان به وجود آمده باشد و به بیان دیگر، نور اضافی یا مزاحمی که بدلیل طراحی یا اجرای بد یک سیستم روشنایی و ایجاد نوری فراتر از حد انتظار روشنایی به وجود آمده باشد. ازآنجایی که این پدیده دارای اثرات منفی بسیاری شامل اثرات زیست محیطی بر جانوران و گیاهان و بطور کلی اکوسیستم حیات وحش، تاثیر بر ستاره شناسی، تلفات انرژی، ایجاد یا تشدید بیماریها، مبهم بودن ستارگان در آسمان شب و غیره می باشد، مطالعه و بررسی آن همانطور که در سایر کشورهای توسعه یافته هم به همین صورت انگاشته می شود، دارای اهمیت فراوان بوده و مقابله با آن می تواند تبعات مثبت فراوانی در پی داشته باشد.
تعریف آلودگی نوری
به طور کلی آلودگی نوری به نوری گفته می شود که دارای تلفات باشد، آسیب رسان باشد و یا از دید انسان، مزاحم تلقی گردد. این آلودگی که بعنوان یکی از اثرات پیشرفت تکنوژیکی بشر تلقی می شود نیز همانند انواع دیگر آلودگیها نظیر آلودگی صوتی، آلودگی هوا، آب و خاک بوده و می تواند خسارات سنگینی را به همراه داشته باشد. عوامل اصلی ایجاد آلودگی نوری شامل منابعی نظیر روشنایی داخلی و خارجی ساختمان ها، تبلیغات، مراکز تجاری، ادارات، کارخانجات، روشنایی معابر، نورافکن های زمین های ورزشی و غیره می گردد. بر روی کره خاکی، آلودگی نوری شدید در مناطق صنعتی و پرجمعیت ایالات متحده امریکا، اروپا و ژاپن به وضوح دیده می شود. با این وجود، در سایر مناطق نیز مقدار کمی نور می تواند موجب بروز مشکلاتی گردد.
تاثیرات آلودگی نوری
نور اضافی یا بد جهت که توسط سیستم های روشنایی معابر، خانه ها و شهرها، سیستم های روشنایی تبلیغاتی، نورپردازی ساختمان ها، نورافکن های رو به آسمان و غیره ایجاد می گردد نه تنها بر حیات وحش، ایجاد توهمات، مشکلات خواب و ستاره شناسی آماتور و حرفه ای تاثیرگذار است، بلکه موجب اتلاف مقدار بسیار زیادی انرژی نیز می شود. بدین جهت با توجه به مصادیق فراوان آلودگی نوری، تعاریف مختلفی برای آن وجود دارد. با این وجود توصیف آلودگی نوری به عنوان یکی از خطرات در حال رشد برای نور طبیعی اهمیت فراوان مقابله با این پدیده را نشان می دهد، مشکلی که با “عنوان بشر درحال بسته بندی شدن در هاله ای از نور است”، مطرح گردیده. بدین ترتیب آلودگی نوری شامل طیف وسیعی از پدیده های روشنایی اضافی یا مزاحم ناشی از طراحی بد سیستم روشنایی می باشد که پدیده هایی نظیر خیرگی ، گنبد نوری (تابش آسمان، خیرگی آسمان) ، تجاوز نور و غیره را در بر می گیرد. به عنوان مثال، امروزه حدود 40 درصد از مردم امریکا و 20 درصد از جمعیت اروپا به دلیل عدم امکان تطابق دید در شب، قادر به دیدن ستارگان و حدود 50 درصد از جمعیت اروپا با چشم غیرمسلح قادر به دیدن کهکشان راه شیری نیستند.
در کنار این موارد، درصورت وجود نور اضافی یا بد جهت در سیستم های روشنایی معابر، انعکاس آن از سطوح معبر و خارج از معبر که به اشتباه روشن شده اند نیز بسته به ویژگی های سطح منعکس کننده نور، می تواند مقادیر فوق را به میزان 60 تا 110 درصد دیگر افزایش دهد. این امر به تنهایی بیانگر اهمیت طراحی و اجرای صحیح محصولات روشنایی در معابر و لزوم وجود دستورالعملهای اجرایی گام به گام برای آموزش نحوه طراحی صحیح این سیستم ها توسط مهندسان روشنایی است.
